Χρονογράφημα της Αλίκης Αλεξίου

Πώς θα μπορούσε να ορίσει αυτό το «ὄν» ο λεξικογράφος; Μήπως είναι έργο κοινωνιολόγου; Μεγάλη η πρόκληση αλλά μεγάλη και η δυσκολία. Τη δυσκολία γεννά το επίθετο «απλός». Πώς να οριστεί το περιεχόμενο ή να καθοριστούν τα όρια της απλότητάς του; Με τα συνώνυμα ίσως. Λιτός; Όχι. Λιτοδίαιτος; Αυτό κάτι λέει. Απλοϊκός ή αφελής; Πλησιάζουμε την έννοια ή να δοκιμάσουμε με τα αντίθετα; Ποιος δεν είναι απλός πολίτης; Ο σύνθετος; Δε βγαίνει νόημα. Ο ξεχωριστός; Με τίποτα.

To καλύτερο είναι να το προβάλλουμε στην πραγματικότητα. Να δούμε, δηλαδή τη χρήση της έννοιας «απλός πολίτης» σε φράσεις:

Ο ίδιος παραπονιέται. «Εγώ ένας απλός πολίτης είμαι». Τι εννοεί; Ή τι υπονοεί; Δεν έχω δικαιώματα, δεν έχω απαιτήσεις, δεν έχω δύναμη; Δεν έχω κλέψει;

Ο δημοσιογράφος εξανίσταται: «Τον απλό πολίτη ποιος τον σκέφτεται»; Ασαφής η έννοια στο στόμα του, γιατί την ίδια στιγμή χαμογελά στον υπουργό με νόημα.

Στο στόμα του πολιτικού όμως, το «ὄν» αποκτά οντότητα ιερή, γίνεται υψηλός στόχος, ιδανικό. –«Εμείς αγωνιζόμαστε για τον απλό πολίτη», ή αν θέλετε διευρυμένη την έννοια «για τον απλό λαό».

Αλλά στην προσφώνηση «λαέ των Αθηνών», γιατί δε λένε «απλέ λαέ των Αθηνών»; Άρα, ο απλός πολίτης είναι μέρος του λαού. Μεγάλο; Μικρό; Η εις άτοπον απαγωγή θα το δείξει.

Ποιοι δεν είναι, λοιπόν, απλοί πολίτες; Οι της εξουσίας; Σίγουρα. Οι παρά την  εξουσίαν; Βέβαια. Οι υπέρ την εξουσίαν; Βεβαιότατα. Οι των μέσων μαζικής ενημέρωσης; Φυσικά. Και οι του πλούτου; Φυσικότατα. Όλοι αυτοί, τελοσπάντων, όσοι αναφέρονται στον απλό πολίτη με τρόπο που οι ίδιοι εξαιρούν τον εαυτό τους.

Όμως ο υπουργός που «υπουργεί» – αν υπάρχει αυτό το είδος- είναι απλός πολίτης; Αν δηλαδή υπηρετεί το λαό, εφαρμόζει το σύνταγμα στις θεμελιώδεις διατάξεις (ισονομία, ισοπολιτεία, αξιοκρατία), αν εργάζεται ανάλογα με το μισθό του, αν σέβεται το δημόσιο χρήμα, είναι απλός πολίτης; Και βέβαια είναι! Αν παραμένει απλός, προσιτός, έντιμος, «δίκαιος και ίσος σ΄ όλες του τις πράξεις». Αν καταγγέλλει στο λαό ό,τι υποπίπτει στην αντίληψή του και αν παραιτείται από ευθιξία, όταν χρειαστεί…

Ναι. Αυτός ο υπουργός είναι απλός πολίτης ή καλύτερα είναι απλά…. πολίτης! Κι αν επιμένετε ότι οι αρχαίοι είναι πρόγονοί μας, είναι «υψίπολις»

«νόμους παρείρων χθονὸς θεῶν τ᾽ ἔνορκον δίκαν, ὑψίπολις», δηλαδή άξιος πολίτης είναι αυτός που τηρεί τους νόμους της πατρίδας και σέβεται τον όρκο στους θεούς.

Στην αντίθετη περίπτωση, είναι άπολις. Κι όταν σε μια πολιτεία μπορεί κάποιος να χαρακτηρίσει «άπολι» τον καθένα που ασκεί την εξουσία, οι υπόλοιποι πολίτες, ο λαός, καταντούν απλοί πολίτες.

Επομένως, ο όρος απλός πολίτης δε θα είχε λόγο ύπαρξης, αν υπήρχε δημοκρατία. Γιατί στη δημοκρατία υπάρχουν μόνο πολίτες.